Από τον πρώτο διωγμό, στις εκκαθαρίσεις τού Κεμάλ
Το νησί της Λέσβου, όπως και τα υπόλοιπα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, συγκροτούν μια γεωγραφική ενότητα που αποτελείται από τα αιολικά και ιωνικά υπόλοιπα που απέμειναν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή τού 1922.
Ιστορικά συνδέονταν απολύτως με το μικρασιατικό χώρο και αυτό αποτέλεσε ένα από τα ελληνικά επιχειρήματα κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για να επιδικαστούν οι περιοχές της Ιωνίας στην Ελλάδα.
Με μια έννοια, η Μικρασιατική Εκστρατεία είχε και ως περιεχόμενο τη γεωγραφική ολοκλήρωση του ελλαδικού κράτους με τον οριστικό έλεγχο του Αιγαίου και με τη διασφάλιση των νησιών τα οποία είχαν ενσωματωθεί στην Ελλάδα μόλις το Φεβρουάριο του 1914.
Ακόμα και οι προτάσεις της άνοιξης του 1922 της Μικρασιατικής Άμυνας, με επικεφαλής το Χρυσόστομο Σμύρνης -τη στιγμή που η Ελλάδα αναζητούσε τρόπους απεμπλοκής και αποχώρησης από τη Μικρά Ασία-, για δημιουργία ανεξάρτητου ιωνικού κράτους, βασίζονταν και στο δεδομένο ότι τα ελληνικά νησιά και το Σαντζάκιο Σμύρνης αποτελούν μια αυτόνομη γεωπολιτικά και οικονομικά οντότητα.
Βέβαια, τα πράγματα ήρθαν διαφορετικά με τη συντριπτική ήττα του Αυγούστου τού ‘22 και τη μαζική εκκαθάριση του ελληνικού και αρμενικού πληθυσμού που επακολούθησε.
Διαρκής επικοινωνία
Η Λέσβος, όπως και τα υπόλοιπα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, είχαν μια διαρκή επαφή με την απέναντι στεριά. Κατά συνέπεια, ήταν οι πρώτες περιοχές που έγιναν δέκτες του μεγάλου κύματος των προσφύγων.
Ήδη από τον πρώτο διωγμό (1914 - 1918), χιλιάδες ήταν οι πρόσφυγες που είχαν εγκατασταθεί στο νησί, κυρίως από τις απέναντι περιοχές του Αϊβαλιού, των Μοσχονησίων, της Περγάμου κ.λπ..
Γι’ αυτόν τον πρώτο διωγμό, ο Στρατής Ανδριώτης, απ’ τους Πύργους Λέσβου, γράφει: «Οι Αϊβαλιώτες, όσοι δεν αιχμαλωτίσθηκαν, έπαιρναν το δρόμο της προσφυγιάς, γιατί ήξεραν ότι οι Τούρκοι θα επιστράτευαν βίαια όλους τους ραγιάδες Έλληνες, που ήταν υποχρεωμένοι να καταταγούν στο στρατό τους, και θα τους χρησιμοποιούσαν ως σκλάβους κάτω από άθλιες και δυσχερείς συνθήκες... Έτσι, μάζεψαν τις οικογένειές τους και διέφυγαν, περνώντας στο αντικρινό νησί της Μυτιλήνης, που είχε ήδη απελευθερωθεί. Επιβιβάσθηκαν αιφνιδιαστικά σε καΐκια, έχοντας ελάχιστο χρόνο για να πάρουν μαζί τους ό,τι μπορούσαν, και βάζανε πλώρη για το αδελφό νησί της Αιολίδας, τη Λέσβο, αφήνοντας πίσω τους τα σπίτια, τις δουλειές και τις ψυχές τους καταρρακωμένες.
»Ήταν ο πρώτος διωγμός τού 1914. Εγκαταλείποντας ό,τι είχαν αγαπήσει, πορευόμενοι σ’ έναν άγνωστο τόπο, αισθανόμενοι τυχεροί που ζούσαν κοντά στη θάλασσα και απέναντί τους ήταν το νησί, γιατί πολλοί Έλληνες, που ζούσαν στα ενδότερα της Μικρασίας, αιχμαλωτίσθηκαν και υποχρεώθηκαν απ’ τους Τούρκους σε εξοντωτικές πορείες προς τα βάθη της Ανατολής, πεθαίνοντας στο δρόμο απ’ την πείνα, τις κακουχίες, τους βιασμούς, τους τουφεκισμούς και τις σφαγές».
Η τελική προσφυγιά
Η εθνική εκκαθάριση του Σεπτέμβρη τού 1922, που θα κάνουν τα στρατεύματα του νικητή Μουσταφά Κεμάλ, θα είναι πολύ οδυνηρή για τις απέναντι από τη Μυτιλήνη ακτές. Όσοι δεν πρόλαβαν να φύγουν, θα υποστούν απίστευτους εξευτελισμούς και ταπεινώσεις.
Η πλειονότητα των νέων ανδρών θα εκτελεστεί εν ψυχρώ.
Μία από τις τραγικές στιγμές της Γενοκτονίας του Μικρασιατικού Ελληνισμού είναι η δολοφονία του μητροπολίτη του Αϊβαλιού Γρηγόριου, που θάφτηκε ζωντανός από τους τσέτες, καθώς και η εξόντωση όλων των ιερέων και ιεροψαλτών που συνέλαβαν.
Οι πρόσφυγες που θα καταφέρουν να σωθούν, θα φτάσουν ράκη στις ελεύθερες ελληνικές περιοχές. Δυστυχώς θα υποστούν και στη Μυτιλήνη την ομοεθνή βία, παρ’ ότι ο χώρος ήταν φιλελεύθερος βενιζελικός και οι κάτοικοι, συγγενείς φυλετικά με τους πρόσφυγες.
Θα βιώσουν τραυματικά την περιθωριοποίηση, την περιφρόνηση και την οικονομική εκμετάλλευση, κυρίως μέσα από τη λειψή αποκατάσταση και την προσπάθεια καταπάτησης της Ανταλλάξιμης Περιουσίας.
Και στη Μυτιλήνη θα έπρεπε να έρθει η τραγική δεκαετία τού ‘40, ώστε να ξεπεραστούν τα στερεότυπα και να αντιμετωπίσουν μαζί, ντόπιοι και πρόσφυγες, τις νέες προκλήσεις των δύσκολων καιρών.
http://www.emprosnet.gr
Πίσω στα παλιά