Σε όλο τον πλανήτη τα πιο μεγάλα, τα πιο μορφωμένα μυαλά ψάχνουν σαν λαγωνικά με το κερί την καινοτομία, αναζητούν τη σπάνια ιδέα και εφαρμόζουν τις καλύτερες τεχνικές με στόχο την απόλυτη επιτυχία της.

Η εποχή μας, τουλάχιστον στα λόγια, μοιάζει να ορίζεται από εκείνους τους λίγους, που κομματιάζουν τα χαλινάρια τους, απογειώνουν τη φαντασία κι έτσι καταφέρνουν να κάνουν πράξη τα απίθανα όνειρα τους.

Όμως από τα ευχολόγια και τις προτροπές μέχρι την αληθινή δράση η απόσταση μοιάζει με αστρικό δρόμο! Τις περισσότερες φορές οι Ελληνικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες κολλάνε μέσα σε ένα σύστημα θλιβερά ακατανόητων γλιτσιασμένων νόμων και ρουσφετιών, έτσι προοσγειωνόμαστε βίαια στην αήτητη φιλοσοφία του ραγιά. Του οπαδού, του ψηφοφόρου, του τηλεθεατή. Πρόκειται για την ύψιστη ανάγκη για βόλεμα, να τρυπώσουμε σε μια σταθερή θεσούλα, όπως γίνονται ανέκαθεν, μακριά από τις αγωνίες που φέρνουν τα προσωπικά ρίσκα. Κι όμως ανεξάρτητα από περγαμηνές και διπλώματα, από μοντέρνες ή ξεχασμένες παλιακές εποχές, οι φωτισμένοι Έλληνες ήταν εκείνοι που έσπρωξαν και εξέλιξαν ολάκερη την κοινωνία.

Μια τέτοια περίπτωση, άγνωστη στους πολλούς, η μοναδική σε παγκόσμια δεδομένα ιστορία του Καρπάθιου μάστορα πέτρας Βασίλη Λυριστή.

Ο άντρας αυτός γεννήθηκε στο χωριό Πυλές, στο μέσο της Καρπάθου, το 1866, η ανέχεια ήταν ο πρώτος δυναμικός σύμβουλος, σχολειά και γράμματα δεν μοίραζαν πιθανότητες προκοπής και η μετανάστευση ήταν δεδομένη, πάνω στο κυνηγητό της ελπίδας και του μεροκάματου.

Όπως οι περισσότεροι Καρπάθιοι έγινε δεινός τεχνίτης πέτρας και βρέθηκε στη Σμύρνη μαζί με ένα σωρό μπαρμπάδες, συγγενείς και κοντοχωριανούς. Από τη Μικρά Ασία στο μεγάλο έργο της Διώρυγας Κορίνθου (1882-1893) και από εκεί στα χέρια των Γάλλων, χαμένος μέσα στη ζούγκλα της Αβυσσηνίας. Η χάραξη του σιδηρόδρομου ήταν μια ακόμη πρόκληση που δεν τον άφησε αδιάφορη! Έφτασε μέχρι τους Άγιους Τόπους και στις προσευχές του ζητούσε ένα μικρό θαύμα για να πιστέψει στο Θεό!

Οι εποχιακές δουλειές ψωμοχόρταιναν την οικογένεια στο νησί και άφηναν στον ίδιο το περιθώριο να ονειρεύεται κάτι πιο ουσιαστικό, κάτι αληθινά στέρεο πάνω στον τόπο του. Πράγματι μια μεγάλη ιδέα δεν άργησε να έρθει.

Η προικούλα της γυναίκα του, της Μαριγώς Λεντή, της Αχιλενιάς, ήταν μια ώρα ποδαρόδρομο από το χωριό τους, τις Πυλές, στην δύσβατη και έρημη παραλιακή περιοχή του Ακρωτηρίου, στο Προνί.

Εκεί ήταν το μαράζι και το μεγάλο όνειρο του Βασίλη. Πολύ κοντά από το χωραφάκι περνούσε ένας χείμαρρος, κάθε χειμώνα κατέβαζε τόνους καθαρό νερό που όμως κατέληγε στη θάλασσα και πήγαινε χαμένο. Από εκεί ξεκινά η προσπάθεια του Βασίλη Λυριστή για τη δημιουργία ενός μικρού παράδεισου!

Η πρώτη σκέψη ήταν να μεταφέρει και να ανεβάσει ψηλότερα το νερό, έτσι ο τεχνίτης της πέτρας κατασκεύασε ένα πέτρινο φράγμα σε πεταλοειδές σχήμα. Όμως με την πρώτη δεν τα κατάφερε, το φράγμα δεν άντεξε την πίεση του νερού, λύγισε μέχρι που έσπασε και παρέσυρε τα πάντα.

Ο Λυριστής δεν το έβαλε κάτω, τη δεύτερη φορά παρήγγειλε υλικά από τη Σαντορίνη και λίγους μήνες αργότερα ένα καινούριο φράγμα έμοιαζε να είναι φτιαγμένο από γρανίτη!

Με την εκτροπή και τη μεταφορά του νερού στο κτήμα έφτιαξε και ένα πολύπλοκο σύστημα πετρόχτιστων αγωγών και έτσι μετέφερε το πολύτιμο θαύμα σε κάθε γωνιά του διψασμένου κτήματος.

Ήταν αρχές του 20ού αιώνα και το νησί ήταν ακόμη στα χέρια των Τούρκων που κατέβαιναν στο Ακρωτήρι και ξεσκόνιζαν όλη την περιοχή ψάχνοντας για λαθραίο καπνό και έγδυναν τα περαστικά καΐκια για πιθανά κοντρανμπάντα. Μόνο που ο μπαρμπα Βασίλης δεν σήκωνε από τέτοια, δεν έκανε παρανομίες αλλά δεν ανεχόταν και ανακατέματα μέσα στα πόδια του.

Μια διαφορετική πηγή κι αυτή κοντά στο κτήμα, έγινε αφορμή να μεταμορφωθεί η περιοχή και να γίνει η πρώτη αγροτουριστική μονάδα στην Ελλάδα! Αν και η λέξη τουρισμός εκείνη την εποχή δεν υπήρχε στα λεξικά.

Μόλις 700 μέτρα από το χωράφι του Βασίλη έτρεχε ένα άλλο παράξενο νερό που αναστάτωνε τα νεφρά και προκαλούσε το ανθρώπινο πεπτικό σύστημα και όσοι αντιμετώπιζαν χρόνια προβλήματα δυσκοιλιότητας λάτρευαν να το πίνουν και να αδειάζουν για χάρη του!

Με σύμβουλο τον Ίμβριο φωτογράφο, ερασιτέχνη βοτανολόγο και πρώην καλόγερο Θανάση Τσιβγά, ο Βασίλης Λυριστής ξεκίνησε την κατασκευή δωματίων για να μπορέσει και να δεχτεί όλους εκείνους που είχαν ανάγκη το θαυματουργό ενεργητικό νερό της Πούντας. Έφτασε να φτιάξει περίπου πέντε καλύβες κι άλλα τόσα δωμάτια και κάθε καλοκαίρι υποδεχόταν πολλούς Κασιώτες και Καρπάθιους που είχαν την ανάγκη της ιδιαίτερης θεραπείας. Μάλιστα όσο περνούσαν τα χρόνια τόσο αποκτούσε φήμη, η πρωτότυπη θεραπεία γινόταν περισσότερο γνωστή και το Ακρωτήρι του γέμιζε οικογένειες.

Στο χώρο κατασκευάστηκαν και λειτουργούσαν δυο νερόμυλοι, δύο μεγάλοι ξυλόφουρνοι, μια άλωνα, τρία μεγάλα μποστάνια με οπωροκηπευτικά κάθε είδους, ενώ μεγάλα δέντρα χάριζαν τη σκιά και τους γλυκούς καρπούς τους. Ντόπια κλήματα στις προσήλιες πλαγιές του βουνού, πορτοκαλιές και μανταρινιές, ακόμη και αχλαδιές, ροδιές, μπανανιές και αρκετές βασιλικές συκιές.

Όλα ήταν γεννήματα του κτήματος, πρώτα περνούσαν μέσα από τη μάνα γη και με τη φροντίδα του Βασίλη και της γυναίκας του και κατέληγαν απλόχερα σε όλους τους καλεσμένους τους! Για παράδειγμα το ψωμί. Από τον καρπό του σταριού στο χωράφι, στον αλευρόμυλο κι από εκεί στο ζύμωμα και στο ψήσιμο στον ξυλόφουρνο. Κι όμως το ζευγάρι δεν σταματούσε εκεί, κατσίκες και κότες έδιναν το γάλα και τα αυγά, ενώ η βάρκα που ήταν δεμένη στα βραχάκια περίμενε υπομονετικά μια λαδιά, μια καλοκαιρία για βγει βόλτα και να γεμίσει με ψάρια!

Μέσα στη δεκαετία του ᾽20 έφτασε να χτίσει και θερμά θαλάσσια λουτρά! Και πάλι με τις συμβουλές του Θανάση Τσιβγά κατασκεύασε δυο μικρές ανοιχτές τσίγκινες πισίνες, κάτω από αυτές έκαιγαν ξύλα και ζέσταναν το θαλλασινό νερό που είχε μεταφέρει με κουβάδες στις πλάτες του από την κοντινή παραλία! Οι επισκέπτες εκτός από το ιαματικό νερό, τώρα μπορούσαν να απολαύσουν και θερμά μπάνια και οι πιο θαρραλέοι κατέληγαν στον μικρό καταράκτη, φτιαγμένος κι αυτός με τα χέρια του Βασίλη, για ένα παγωμένο ξέπλυμα!

Αυτό που κουβεντιάζουμε ακόμη και σήμερα ως Αγροτουρισμό δεν έχει καμιά σχέση με μαζικότητες, είναι μια μορφή τουρισμού στην αγκαλιά της υπαίθρου που επινοήθηκε πολύ αργότερα από τις δημιουργίες του Καρπάθιου μάστορα γύρω στη δεκαετία του 1960, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ΗΠΑ.

Αν στην Αμερική προβλήθηκε και αγαπήθηκε ως ένας αυθεντικός τρόπος ζωής, στη χώρα μας έπρεπε να περάσουν ακόμη 20 χρόνια και να φτάσουμε στο 1980 και στις περίφημες επιδοτήσεις των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων, ώστε μέσα από αυτές να ξεκινήσουν και οι πρώτες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες για τον Αγροτουριστικό τομέα.

Σήμερα υπάρχουν 1.000 αγροτουριστικές μονάδες σε όλη την Ελλάδα, όμως σύμφωνα με τον πρόεδρο του συνδέσμου ενώσεως Αγροτουρισμού κ. Νίκο Φρατζεσκάκη, μόνον οι 400 από αυτές πληρούν κριτήρια και προυποθέσεις για να χαρακτηριστούν Αγροτουριστικές. Κι αν σήμερα οι λέξεις δίνουν την ταυτότητα και το περιεχόμενο στις όποιες δράσεις, 100 χρόνια πίσω ένας άγνωστος εργάτης πέτυχε να μεταμορφώσει με οδηγό το μεράκι και τα δυο του χέρια μια ερημική άκρη του νησιού του!

Ο γεωπόνος της Καρπάθου κ. Γιάννης Λαχανάς είναι από τους τυχερούς που βρέθηκε το καλοκαίρι του 1963, μικρός παραθεριστής στον παράδεισο του Λυριστή. Είχαν περάσει περισσότερα από 50 χρόνια λειτουργίας της πρωτότυπης αγροτουριστικής μονάδας και ο μπαρμπα Βασίλης ήταν 97 ετών! Κι όμως εξακολουθούσε να στέκει παληκάρι και να φροντίζει τους καλεσμένους του.

Ο ιαματικός τουρισμός είχε ατονήσει, αλλά ένα άλλο είδος τουρισμού έπαιρνε φόρα, η ανάγκη για διακοπές και ξεκούραση στην Κάρπαθο έκανε το Ακρωτήρι πρώτη και μοναδική επιλογή για κείνους που είχαν τη δυνατότητα!

Ο Λαχανάς δεν ξεχνά τη βδομάδα που πέρασε στο ολοκληρωμένο συγκρότημα, θυμάται τα μικρά πέτρινα δωμάτια και τις φιλόξενες σκιερές αυλές, ακόμη και σήμερα φωτίζεται το πρόσωπο του όταν μιλά για το τρεχούμενο νερό που περνούσε ακριβώς πίσω από το προσκέφαλο του κάθε κρεβατιού! Σήμερα θα μιλούσαμε για γαλήνιο φένκ σούι, μα τότε ο Λυριστής με μια έξυπνη ιδέα έλυσε την απόλυτη ανάγκη για πόσιμο νερό! Τα δωμάτια, η θάλασσα, τα μποστάνια, τα ζώα. Όλα είχαν να κάνουν με την απόλυτη αρμονία που χαρίζει η φύση όταν ο άνθρωπος στέκεται ταπεινός, αναγνωρίζει και σέβεται το περιβάλλον κι αυτός ο ιδιοκτήτης ήταν ο καλύτερος μαθητής της μάνας γης!

Ο εγγονός του Βασίλη Λυριστή, ο Γιώργος Μαλιχουτσάκης, μελετά συχνά τον χαρισματικό παππού του. Πέρασε μαζί του τα σκληρά χρόνια του 2ου Παγκοσμίου πολέμου, μα εκείνο το χωράφι τάϊσε δεκάδες συγχωριανούς και τους βοήθησε να επιβιώσουν! Ο Γιώργος θυμάται τον πράο χαρακτήρα, το ασταμάτητο πάθος για δουλειά, μα και το δίκαιο που ήταν φανερό στοιχείο στο πρόσωπο του.Εκείνα τα χρόνια το δημοτικό σχολείο του μικρότερου χωριού της Καρπάθου είχε 100 μαθητές και τρεις δασκάλους, τα τελευταία χρόνια παρά τους αγώνες των κατοίκων, το σχολείο έκλεισε οι εποχιακές τουριστικές δουλειές κυριαρχούν και η μετανάστευση δείχνει μονόδρομος.

Ο Λυριστής έκλεισε τα 100 σε πλήρη διαύγεια και το 1966 διάλεξε να φύγει ανήμερα της Αναλήψεως, μάλιστα λίγους μήνες νωρίτερα είχε ανακοινώσει το τέλος του στη δεύτερη κόρη του, τη Φινιά. Να είναι άραγε τυχαίο ότι το 1940 σε μια απόδειξη της βαθιάς του πίστης στο χωράφι έφτιαξε και μια μικρή εκκλησούλα της Αναλήψεως του Κυρίου;

Η επιχείρηση στο Ακρωτήρι είχε κλείσει από το 1959, ευτυχώς λίγοι φίλοι, όπως ο συντοπίτης Νίκος Νισσύριος, αναγνώρισαν το ταλέντο και την αξία του Βασίλη Λυριστή, έτσι κράτησαν άσβεστη την μνήμη του και μετέφεραν την ιστορία του στους νεότερους, όμως η εμπειρία και η πρακτική του δεν έγινε αφορμή γνώσης και εξέλιξης. Η πρωτοπόρα αγροτουριστική δράση του Ακρωτηρίου Καρπάθου παραμένει άγνωστη στους πολλούς, ενώ θα έπρεπε να αποτελεί θέμα προβολής και διδασκαλίας από τους επίσημους φορείς και η περίπτωση του αγράμματου Βασίλη Λυριστή να αποτελεί το πιο φωτεινό παράδειγμα για μίμηση.